Categorie: Stad en land

Maastunnel na 75 jaar toe aan grote renovatie

‘Onze tunnel wordt gerenoveerd’ staat op spandoeken op de afrastering langs het tunneltracé. De Maastunnel zit diep in het hart van de Rotterdammer. Hij is ‘van ons’. Al driekwart eeuw. Na een gedegen voorbereiding is in juli 2017 een twee jaar durende renovatie van de twee autobuizen gestart. Hiermee wordt het ondergrondse monument weer voor de lange termijn bouwkundig en installatietechnisch op niveau gebracht. En voldoet hij aan de aangescherpte eisen van tunnelveiligheid.

Tekst: Kees Hagendijk

Aan de zuidoever van de Nieuwe Maas bij de Doklaan staat de gezamenlijke kantoorkeet van de Combinatie Aanpak Maastunnel en gemeente Rotterdam: veertig meter breed en twee lagen hoog, met een flink wagenpark ervoor. Binnen zijn de managers, toezichthouders, werkvoorbereiders, tekenaars, calculators, inkopers en ander administratief personeel aan de slag. Diep onder de Nieuwe Maas voeren zo’n honderd vakmensen de renovatiewerkzaamheden uit. “Dit is niet alleen een grote opdracht qua hoeveelheid werk maar ook vanwege de vereiste precisie. De Maastunnel is een rijksmonument, de oorspronkelijke staat moet dus zoveel mogelijk behouden blijven”, zegt directeur Remco Hoeboer van de aannemerscombinatie. De combinatie wordt gevormd door civiele aannemer Mobilis, restauratiespecialist Nico de Bont en technisch dienstverlener Croonwolter&dros. Alle drie dochterbedrijven van TBI. “We hebben binnen het concern de synergie opgezocht en maken optimaal gebruik van elkaars kennis en kunde.” Echt bijzonder binnen de bouwwereld is dat de opdrachtgever met circa twintig mensen in de keet van aannemer aan het werk is. Op de open kantoorvloer, met uitzicht op het SS Rotterdam, zitten circa twintig mensen van de gemeente Rotterdam samen met de medewerkers van de aannemerscombinatie. Op het oog zijn ze niet van elkaar te onderscheiden. “Dat geeft hele korte lijnen en voorkomt misverstanden.” Het werk aan de Maastunnel noemt Hoeboer “een continue balans vinden tussen het monumentale karakter en de huidige functionele en veiligheidseisen.” Daarbij moeten soms keuzes worden gemaakt, in nauw overleg met de opdrachtgever.

Betonrot repareren
De renovatie van de 1373 meter lange tunnel bestaat uit drie hoofdonderdelen: betonreparatie, restaureren van tegelwerk en verlichtingsarmaturen en volledig nieuwe installatietechniek. De betonreparatie is het meest ingrijpende onderdeel. De hoofdconstructie bestaat uit een aantal geschakelde tunnelbakken waarbinnen twee autobuizen en ernaast één fiets- en voetgangersbuis zijn geconstrueerd. De rijbanen van de autobuizen rusten op betonnen muurtjes die op de betonvloer van de tunnelbak staan. Deze onderste betonvloer is aangetast door betonrot. Na het slopen van de rijbanen wordt van de betonvloer een decimeter afgestraald met behulp van een hydrojetter, legt Hoeboer uit. Het betonijzer komt daarbij open te liggen en wordt meteen grondig schoongemaakt. Hierna kan een nieuwe laag beton worden aangebracht. Om het risico van ongewenst scheurvorming te beperken, moet deze behandeling vak voor vak gebeuren. Tot het betonreparatiewerk behoort verder het aanhelen van de schampkanten langs de rijbanen.

Look and feel
Het tegelwerk en de gele verlichting bepalen in belangrijke mate de ‘look and feel’ van de Maastunnel, waarop geen inbreuk mag worden gemaakt. Alle tegeltjes zijn stuk voor stuk geïnspecteerd, de kapotte en loszittende tegels van een stickertje voorzien. Deze worden vervangen door precies gelijkende nieuwe tegeltjes. De verlichting huist in stalen armaturen die in de wanden verzonken liggen. Deze worden eruit gehaald, grondig behandeld en weer teruggeplaatst. De verlichting wordt voorzien van LED-techniek. Ten slotte krijgt het hekwerk van de verhoogde inspectiepaden (een per buis en door vluchtdeuren met elkaar verbonden) een opknapbeurt.

Ventilatiegebouwen
Naast nog een reeks kleinere bouwkundige werkzaamheden vormt de installatietechniek het derde grote onderdeel van het project. “We hebben te maken met veertig verschillende installatieonderdelen”, zegt Hoeboer. Dit betreft onder andere de ventilatie in de tunnelbuizen, het verkeerssysteem, toespreekinstallaties, camera’s en alle elektrische installaties. Omdat de bediening van de tunnel op afstand gaat plaatsvinden vanuit de Verkeerscentrale Kleinpolderplein moet ook daar de nodige bedienings- en signaleringsapparatuur worden geïnstalleerd.

Wat de ventilatie betreft is een inpassing in het rijksmonument nodig. Het ingenieuze ventilatiesysteem met persluchtkanalen onder de rijbanen zal niet meer worden gebruikt. Er komen grote ventilatoren bij beide toegangen van de tunnelbuizen. De markante ventilatiegebouwen op de noord- en zuidoever van de Nieuwe Maas blijven uiteraard staan, in deze gebouwen bevinden zich vele technische ruimten en het zijn bovendien monumenten van installatietechniek. De moderne ventilatoren hebben vooral een aanvullende brandveiligheidsfunctie. “Ingeval van brand duwen de ventilatoren vanaf een zijde van de tunnel de rook naar buiten.” Met de vernieuwde installatietechniek zal de 75 jaar oude Maastunnel voldoen aan de per 2019 van kracht wordende wet Tunnelveiligheid.

Erasmus MC bereikbaar
De werkzaamheden aan de autotunnel duren twee jaar: een jaar per tunnelbuis. Tijdens de renovatie blijft steeds één tunnelbuis richting Noord open. De reden is dat het Erasmus MC in Rotterdam Centrum snel bereikbaar moet blijven als zorgvoorziening van de bewoners van Zuid. Als de werkzaamheden aan beide autobuizen in 2019 gereed zijn, komt de fiets- en voetgangerstunnel aan de beurt voor renovatie.

Gemeente bouwpartner
Een arbeidsintensief en precies werk”, evalueert Hoeboer het project, “maar vooral leuk omdat het een beroep doet op alle soorten vakmanschap binnen ons concern. En mooi omdat het gaat om een Rotterdams icoon.” TBI beschouwt Rotterdam als haar thuishaven. Het concern was onder meer ook betrokken bij de vernieuwbouw van Rotterdam CS.

“De Maastunnel is een heel bijzonder project. Dat wordt gauw gezegd in de bouw, maar hier geldt het echt.” De aanbesteding vroeg om een maatwerkcontract, legt de aannemer uit. Daarin wilde de gemeente ook de samenwerking goed ingevuld hebben. De Maastunnel als vitale verkeersader kan vertraagde oplevering slecht gebruiken, vandaar maximale inzet in voorbereiding en afstemming. Bovendien moet het monumentale karakter goed gewaarborgd zijn. Dat aannemer en opdrachtgever de kantoorvloer en het koffieapparaat delen geeft blijk van de zeer innige samenwerking. “De gemeente is contractueel de opdrachtgever maar in de praktijk vooral een bouwpartner. We gaan van de renovatie samen een succes maken.”

Rotterdammers zijn trots op hun tunnel, die in 1942 midden in de oorlog in stilte in gebruik werd genomen. Heerlijk om te kunnen zeggen: ‘De Maastunnel was de eerste afgezonken verkeerstunnel van Nederland.’ Grondig opgeknapt kan hij zeker weer vijftig jaar mee. En halverwege die termijn in puike conditie zijn centennium vieren.
 
Dit artikel is verschenen in magazine Rotterdam in Ontwikkeling | 2017